Het oog wil méér dan een fraai ontwerp
De komst van leds heeft de hele verlichtingswereld in meerdere opzichten op z’n kop gezet. De kant die ik hier nu wil belichten, is de nieuwe ontwerpmogelijkheden in relatie tot lichtkwaliteit en efficiency. Dit zijn de drie belangrijkste punten als het gaat om functionele verlichting.
De komst van leds heeft ontwerpers een enorm scala aan creatieve ontwerpmogelijkheden gegeven: leds zijn kleiner, worden minder warm, gaan in principe niet meer kapot -mits ze goed gekoeld worden- en zo kan ik nog wel een paar eigenschappen opnoemen.Deze eigenschappen bieden ruimte voor nieuwe ontwerpen van armaturen, kijk alleen al naar de verlichting van auto’s, koplampen, knipperlichten en remlichten. We zien nu ontwerpen die 10-15 jaar geleden onmogelijk leken. Maar de komst van leds heeft anderzijds de ontwerpvrijheid ook behoorlijk beperkt, alhoewel niet elke ontwerper zich dat realiseert gezien de dingen die ik in de praktijk tegenkom. Waar voorheen de vormfactor van de lamp, de warmteontwikkeling, en de benodigde voorschakelelectronica bepalend waren voor het ontwerp van een armatuur, zijn daar andere factoren voor in de plaats gekomen.
Licht Contradictie Driehoek
Ik heb het de Licht Contradictie Driehoek voor functionele verlichting genoemd. Het zijn drie punten die elkaar tegenwerken en/of versterken; de drie-eenheid, lichtkwaliteit, efficiency en ontwerp zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Omdat leds zo klein zijn, is de trend om zo minimalistische verlichtingsarmaturen te ontwerpen. Daarnaast is efficiency één van de meest belangrijke aandachtspunten van dit moment. Als een ontwerper voornamelijk rekening houdt met de eerste twee aspecten, kan dat ten koste gaan van de lichtkwaliteit en ontstaat er lichthinder.
Anders gezegd: ligt de focus te veel op één of twee van deze drie punten dan heeft dit negatieve gevolgen voor de derde. Je kunt hier niet aan ontkomen. Ontwerp je de armatuur te minimalistisch dan zal dit leiden tot verblinding en een lage efficiency. Ontwerp je de armatuur puur gericht op comfort dan zal dit negatieve gevolgen hebben voor de efficiency.
Het oog wil méér dan iets moois
De uitdrukking het oog wil ook wat slaat in principe op een fraai ontworpen product. Bij licht zou je ook kunnen zeggen dat het oog méér wil dan alleen een mooi ontwerp. Je wilt geen verblinding, of op een andere manier lichthinder. Je ziet bij bepaalde ontwerpen heel duidelijk dat er gedurende het ontwerpproces bewust of onbewust één van de drie factoren uit de Licht Contradictie Driehoek onderbelicht is gebleven. In de praktijk leidt dat vaak tot lichthinder. De gevolgen merk je pas later op de werkvloer, als het comfort en welzijn duidelijk te lijden hebben onder de slechte verlichtingsomstandigheden. Bovenstaande problemen ontstaan alleen bij directe verlichting; armaturen met indirecte verlichting kunnen zo klein gemaakt worden als je maar wenst. Zolang de contrastverhoudingen van het indirecte licht maar niet te groot worden.